DAIMLER TRUCK: Miliony asystentów

Wizja bezwypadkowej jazdy jest motorem działania firmy Daimler Truck w odniesieniu do wszystkich samochodów ciężarowych i autobusów powstających w ramach grupy przedsiębiorstw, sprzedawanych pod markami Mercedes-Benz, Freightliner, FUSO, Setra, Thomas Built Buses, Western Star, Bharat Benz i RIZON. Koncern wyznaczył sobie za cel, aby w roku 2025 co najmniej 75 procent, a w roku 2030 co najmniej 80 procent pojazdów dostarczanych na główne rynki, było wyposażonych w system bezpieczeństwa, który przewyższa odpowiednie wymogi prawne pod względem osiągów i zakresu zastosowania.

O ogromnym znaczeniu, jakie Daimler Truck przywiązuje do bezpieczeństwa ruchu drogowego, świadczy to, że kwestia ta jest mocno osadzona w długoterminowej, zrównoważonej strategii biznesowej firmy. Wśród marek Daimler Truck, to marka Mercedes-Benz reprezentuje pionierskie osiągnięcia techniczne w dziedzinie bezpieczeństwa. Zgodnie z globalną strategią platformową odpowiednie systemy bezpieczeństwa często wchodzą do zastosowania najpierw w samochodach ciężarowych Mercedes-Benz, a następnie oferowane są sukcesywnie w innych markach. Szczególnym sukcesem może pochwalić się automatyczny asystent hamowania awaryjnego, zaprezentowany po raz pierwszy w 2006 roku: do chwili obecnej system Active Brake Assist został sprzedany w pojazdach Daimler Truck w liczbie ponad miliona egzemplarzy!

Holistyczna koncepcja

W pracach projektowych w Daimler Truck kluczową rolę odgrywają badania nad wypadkami pojazdów użytkowych. Przeprowadzane od 1972 r. analizy wypadków stanowią podstawę do ciągłego wprowadzania kolejnych udoskonaleń – zawsze w zgodzie z holistyczną koncepcją „integralnego bezpieczeństwa”. Zgodnie z nią systemy bezpieczeństwa biernego i czynnego zainstalowane w pojeździe mają zapewniać pomoc w czterech fazach: po pierwsze podczas jazdy, po drugie w razie zagrożenia, po trzecie w razie wypadku i po czwarte po kolizji.

W ostatnich latach samochody ciężarowe stają się coraz bezpieczniejsze. Jak podaje niemiecki Federalny Urząd Statystyczny, w latach 2011–2021 liczba ofiar śmiertelnych w wypadkach z udziałem pojazdów ciężarowych spadła w Niemczech z 889 do 613, a więc o prawie 30%. W tym samym okresie liczba kierowców i pasażerów pojazdów ciężarowych zabitych w wypadkach drogowych spadła o prawie 20% – ze 174 do 140. Jest to pozytywne zjawisko, zwłaszcza biorąc pod uwagę wzrost wydajności transportu, który według danych niemieckiego Federalnego Zrzeszenia Drogowego Transportu Towarowego, Logistyki i Utylizacji (BGL) w latach 2011-2021 wyniósł niemal 15 procent.

Według BGL analiza rozwoju sytuacji w Niemczech w jeszcze dłuższym okresie pokazuje, że liczba ofiar śmiertelnych wypadków z udziałem samochodów ciężarowych na miliard tonokilometrów zmniejszyła się między 1992 a 2021 r. z 7,5 do 1,2. Oznacza to spadek o 84%! Według tego samego wskaźnika liczba osób poważnie rannych zmalała z 52,9 do 11,2, co daje spadek o 79%. Nie powinno to jednak przesłaniać faktu, że każdy wypadek wiąże się z ogromem ludzkiego cierpienia i znaczącymi kosztami.

Wyprzedzać czas o krok

Zasadą Daimler Truck jest zapewnienie pojazdom bardzo wysokiego poziomu bezpieczeństwa już na etapie ich produkcji. Dlatego firma oferowała wiele systemów na długo przed wprowadzeniem przepisów wymagających ich stosowanie. Np. już w 1981 r. Mercedes-Benz Trucks, jako pierwszy producent, wprowadził do samochodów ciężarowych system ABS zapobiegający blokowaniu kół podczas hamowania. Kilka lat później dołączył do niego system zapobiegający poślizgowi kół napędowych – ASR. Wraz z wprowadzeniem pierwszego Actrosa w 1996 r., Mercedes-Benz Trucks po raz kolejny wyznaczył wysokie standardy, oferując elektroniczny układ hamulcowy EBS. W 2000 r. pojawiły się inne przełomowe systemy – system automatycznego utrzymywania odległości i asystent utrzymywania pojazdu na zadanym pasie jazdy – a w 2001 r. elektroniczny system stabilizujący tor jazdy ESP dla ciężarówek. W 2002 r. w Actrosie drugiej generacji swoją premierę miały wspomagająca ruszanie blokada przeciwdziałająca staczaniu się pojazdu oraz asystent układu hamulcowego.

Asystent hamowania awaryjnego

W 2006 r. nową erę systemów wspomagania bezpieczeństwa zapoczątkował system Active Brake Assist (ABA) – po raz pierwszy samochód ciężarowy mógł samoczynnie zainicjować pełne hamowanie w granicach możliwości systemowych. W kolejnych latach systematycznie rozszerzano zakres funkcji ABA. W dzisiejszej postaci asystent hamowania awaryjnego piątej generacji (ABA 5) działa w oparciu o kombinację systemu czujników radarowych i kamer. Gdy system ten rozpozna niebezpieczeństwo kolizji z poprzedzającym pojazdem, nieruchomą przeszkodą lub z osobą przecinającą tor jazdy, nadchodzącą z przeciwka bądź poruszającą się na tym samym pasie, najpierw ostrzega o tym kierowcę wizualnie i dźwiękowo.

Jeśli kierowca nie zareaguje odpowiednio, w drugim kroku system inicjuje częściowe hamowanie. Jeżeli pomimo to niebezpieczeństwo kolizji nie mija, to przy prędkości do 50 km/h system ABA 5 może automatycznie wykonać pełne hamowanie w celu uniknięcia zderzenia z poruszającą się osobą. Po zatrzymaniu pojazdu zostaje automatycznie załączony nowy, elektroniczny hamulec postojowy. I to wszystko wydarza się w kilka sekund – krócej niż czytaliście ten fragment artykułu!

Obserwuje martwe pole i hamuje

Kolejnym przykładem pionierskiej roli, jaką Daimler Truck odgrywa w rozwoju systemów bezpieczeństwa i asystujących, jest asystent martwego pola S1R – system dostępny fabrycznie od 2016 r. dla wielu modeli Actros, Arocs lub Econic. Asystent martwego pola przyczynia się do zapobiegania wypadkom z udziałem pieszych i rowerzystów. Od 2019 r. jest również dostępny jako rozwiązanie doposażeniowe dla wielu modeli ze wspomnianych typoszeregów (od roku produkcji 2017).

W czerwcu 2021 r. Daimler Truck, jako pierwszy producent wprowadził na rynek tzw. aktywnego asystenta martwego pola – czyli system Active Sideguard Assist (ASGA). Ten innowacyjny system już nie tylko ostrzega kierowcę przed poruszającymi się po stronie pasażera rowerzystami, hulajnogami lub pieszymi, ale także (do własnej prędkości skrętu 20 km/h) uruchamia zautomatyzowane hamowanie aż do zatrzymania pojazdu, jeśli kierowca sam odpowiednio nie zareaguje na ostrzeżenia dźwiękowe i wizualne. ASGA rozpoznaje konieczność takiego uruchomienia hamulców i w idealnym przypadku zapobiega ewentualnej kolizji.

MirrorCam – już nikt się nie śmieje…

Zarówno asystent martwego pola S1R, jak i system ASGA, przekazują swoje ostrzeżenia wizualne na wyświetlaczu systemu MirrorCam, montowanego zamiast konwencjonalnych lusterek głównych i szerokokątnych. W kwietniu 2022 r. wprowadzono do użytku już drugą generację tego systemu kamer i ekranów zastępujących lusterka, która teraz jeszcze lepiej wspiera kierowcę w wielu sytuacjach na drodze – m.in. dzięki skróceniu ramion kamer o 10 cm i nowym parametrom obrazu. W porównaniu z systemem pierwszej generacji skrócenie ramion kamer ma m.in. tę zaletę, że ułatwia kierowcy cofanie na wprost, co wynika przede wszystkim z faktu, iż perspektywa kamery MirrorCam jest teraz jeszcze bardziej zbliżona do perspektywy zwykłego lusterka.

Ewolucja tego już i tak bardzo jasnego systemu kamer w zakresie regulacji kolorów i jasności sprawia, że teraz jego wyświetlacze jeszcze dokładniej pokazują obszar istotny dla ruchu pojazdu, np. podczas cofania do ciemnej lub słabo oświetlonej hali. Podsumowując, udoskonalony MirrorCam przez swoje działanie wspomagające umożliwia jeszcze mniej stresujące i bezpieczniejsze prowadzenie pojazdu w takich sytuacjach, jak wyprzedzanie, manewrowanie, jazda w warunkach ograniczonej widoczności i w ciemności, pokonywanie zakrętów oraz zwężeń.

Poprowadzi lub zatrzyma

W oparciu o przeprowadzone analizy wypadków narodził się również pomysł na system Active Drive Assist (ADA), który od 2018 r. po raz pierwszy umożliwia częściowo zautomatyzowaną jazdę (poziom 2) seryjnie produkowaną ciężarówką. W określonych warunkach ten dostępny opcjonalnie system aktywnie wspiera kierowcę we wzdłużnym i poprzecznym prowadzeniu ciężarówki – potrafi w sposób zautomatyzowany utrzymywać odstęp, przyspieszać i skręcać, o ile spełnione są niezbędne warunki systemowe, np. wystarczający promień zakrętu czy wyraźnie widoczne poziome oznaczenia pasa ruchu. Jeżeli kierowca zbyt mocno zbliży się do poprzedzającego pojazdu, system ADA może samoczynnie wyhamować aż do osiągnięcia ustawionego wcześniej odstępu. Gdy następnie odległość od poprzedzającego pojazdu znów będzie wystarczająca, system ponownie przyspieszy do ustawionej prędkości.

Jeszcze więcej potrafi dostępna od czerwca 2021 r. najnowsza generacja tego systemu – ADA 2 z funkcją awaryjnego zatrzymania pojazdu. Może ona zainicjować zatrzymanie awaryjne, jeżeli wykryje, że kierowca zaprzestał ingerowania w prowadzenie pojazdu, np. z powodu problemów zdrowotnych. Po zatrzymaniu pojazdu system automatycznie uruchamia elektroniczny hamulec postojowy, a także odryglowuje drzwi, aby w razie zasłabnięcia lub utraty przytomności kierowcy umożliwić szybkie dotarcie do niego ratownikom medycznym lub innym osobom udzielającym pomocy.

Utrzymaj pas ruchu

Kolejnym sprawdzonym systemem jest asystent utrzymania pasa ruchu, zapobiegający przykrym konsekwencjom chwil nieuwagi. Ostrzega on kierowcę o niebezpieczeństwie zjazdu z oznaczonego pasa ruchu – sygnałami dźwiękowymi, wizualnymi i komunikatem ostrzegawczym na wyświetlaczu. W tym celu kamera cyfrowa stale monitoruje drogę przed ciężarówką, rozpoznając po oznakowaniu poziomym niebezpieczne odchylenia w utrzymywaniu pasa ruchu.

Ważną funkcję w tym kontekście pełni asystent wspomagania koncentracji, który jest niemal zawsze montowany w pojazdach o masie powyżej 18 ton wyposażonych w asystenta utrzymania pasa ruchu. Jest to system stale monitorujący uwagę kierowcy w oparciu o różne parametry, także po wyłączeniu asystenta utrzymania pasa ruchu. Asystent wspomagania koncentracji, analizując typowe czynności wykonywane przez kierowcę, potrafi rozpoznać, gdy jego koncentracja na bezpiecznym prowadzeniu pojazdu ulega osłabieniu, a po osiągnięciu krytycznego poziomu nieuwagi wizualnie i dźwiękowo sygnalizuje konieczność przerwy w jeździe. Asystent wspomagania koncentracji jest aktywny od prędkości ok. 60 km/h. Jeśli asystent utrzymania pasa ruchu był wyłączony, to sygnał ostrzegawczy asystenta wspomagania koncentracji spowoduje jego automatyczne włączenie.

Stabilnie i bez przechyłu – Aktywny system stabilizujący jazdę

System stabilizujący jazdę ciągnika i naczepy to dwa aktywne systemy bezpieczeństwa zmniejszające niebezpieczeństwo poślizgu ciągnika i zestawu siodłowego, w szczególności podczas jazdy na zakręcie lub manewrów wymijania. W sytuacjach krytycznych pod względem dynamiki jazdy, gdy pojazd na zakręcie wykazuje tendencję do pod- lub nadsterowności, ich działanie polega na precyzyjnej kontroli siły hamowania na każdym z kół. Dodatkowo następuje zmniejszenie mocy silnika, a jednoczesne, odpowiednio dozowane hamowanie naczepy zapobiega „złożeniu się” zestawu siodłowego, nawet jeśli jest on wyposażony w konwencjonalny, pneumatyczny układ hamulcowy.

Aktywny system stabilizujący jazdę rozpoznaje również z wyprzedzeniem tendencję naczepy do przewrócenia się. Jeżeli na długim zakręcie – np. na zjeździe z autostrady – lub podczas szybkiej zmiany pasa ruchu naczepa niezauważenie dla kierowcy przekroczy granicę przechyłu, system automatycznie redukuje prędkość zestawu do momentu odzyskania pełnej stabilności jazdy. W granicach fizycznych możliwości ogranicza to znacznie ryzyko przewrócenia się naczepy.

Ochronie kierowcy i pojazdu służy także regulacja przechyłów pojazdu. System ten automatycznie dostosowuje twardość amortyzacji do aktualnej sytuacji dynamicznej i stanu drogi. Czujniki rejestrują pionowe ruchy pojazdu na przedniej i tylnej osi, ciśnienie hamowania, obciążenie ładunkiem, zmiany położenia pedału gazu i prędkość. Zmierzone wartości są rejestrowane i analizowane przez elektroniczny układ regulacyjny, a następnie przekazywane w postaci sygnałów sterujących do amortyzatorów wyposażonych w sterowany elektrycznie zawór.

Znaki na desce rozdzielczej

Oprócz wymienionych już systemów oferta dostępnych rozwiązań Mercedes-Benz Trucks z dziedziny bezpieczeństwa obejmuje też inne elementy. Przykładowo asystent rozpoznawania znaków drogowych w czasie rzeczywistym pomaga kierowcy w rozpoznawaniu określonych znaków drogowych, wyświetlając je, maksymalnie po dwa, na zintegrowanej tablicy wskaźników. Oprócz ograniczeń prędkości, zakazów wyprzedzania i znaków je znoszących system rozpoznaje także znaki ostrzegawcze.

W celu poprawy widoczności Mercedes-Benz Trucks wyposaża swoje pojazdy w asystenta świateł drogowych, który przy uwzględnieniu ruchu drogowego automatycznie włącza i wyłącza światła drogowe, zapewniając zawsze optymalne oświetlenie jezdni. W tym kontekście istotną rolę odgrywają również takie komponenty, jak główne reflektory LED, tylne światła LED i światła do jazdy dziennej LED, a także automatyczne światła drogowe/mijania i funkcja doświetlania skrętu.

Usłyszeć „elektryka”

Daimler Truck koncentruje się na czynnym bezpieczeństwie nie tylko w pojazdach z konwencjonalnym napędem wysokoprężnym, ale także w pojazdach z napędem akumulatorowo-elektrycznym. Funkcją opracowaną specjalnie z myślą o eActrosie i eEconicu jest wymagany przez ustawodawcę zewnętrzny dźwiękowy system ostrzegawczy AVAS (Acoustic Vehicle Alerting System). W niektórych przypadkach niski poziom hałasu emitowanego przez te pojazdy może prowadzić do niebezpiecznych sytuacji, np. gdy piesi lub rowerzyści zbyt późno spostrzegą elektryczną ciężarówkę.

Dźwiękowy system ostrzegawczy ma na celu uniknięcie takich zagrożeń. AVAS składa się z dwóch głośników – jednego umieszczonego z przodu, drugiego z tyłu, połączonych ze sobą nawzajem i z pojazdem. W zależności od warunków jazdy, system emituje dźwięki dla jazdy do przodu lub do tyłu. Dźwięk emitowany przy jeździe do przodu „symuluje” cichy szum wentylatora, natomiast przy jeździe do tyłu rozlega się przerywany dźwięk dwutonowy.

Na drodze do bezwypadkowej jazdy

Wszystkie systemy wspomagania bezpieczeństwa oferowane przez Daimler Truck w istotnym stopniu przyczyniają się do zapobiegania wypadkom. Kluczowe jednak będzie wprowadzenie tych systemów do użytku w ruchu drogowym w dużej liczbie. Przyjęte przez Komisję Europejską rozporządzenie General Safety Regulation 2019/2144 wprowadziło zatem określone wymogi dla nowych typów pojazdów od 6 lipca 2022 r., a zgodnie z regulacją będzie wymagać od lipca 2024 r. pierwszych terminów wdrożenia dodatkowych systemów jako wyposażenia standardowego, w ramach obowiązku stopniowego wprowadzania zaawansowanych systemów dla wszystkich nowych pojazdów. Daimler Truck już teraz standardowo wyposaża swe pojazdy w pojedyncze systemy, ale także czyni kolejny znaczący i przełomowy krok na drodze do bezwypadkowej jazdy, oferując je w postaci rozwiązań doposażeniowych.

Celem wszystkich systemów asystujących Daimler Truck jest zawsze optymalne wspomaganie kierowcy w prowadzaniu pojazdu, w granicach możliwości systemowych. Jednakże – zgodnie z przepisami – pełną odpowiedzialność za bezpieczne prowadzenie ciężarówki ponosi zawsze kierowca.

(rum), fot. Daimler Truck